@ สภาพพื้นที่โดยทั่วไป

ข้อมูลชุมชน 
คำขวัญอำเภอนิคมพัฒนา

           “สับปะรดหวานฉ่ำ อุตสาหกรรมน้อยใหญ่ เลื่องลือไกลหลวงพ่อชื่น เริงรื่นงานหลวงเตี่ย”  

ประวัติความเป็นมา

          อำเภอนิคมพัฒนา เดิมเป็นส่วนหนึ่งของอำเภอบ้านค่าย ทางราชการได้แบ่งพื้นที่การปกครองออกมาตั้งเป็นกิ่งอำเภอนิคมพัฒนา ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยลงวันที่ 26 มิถุนายน พ.ศ. 2539 โดยมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 15 กรกฎาคม ปีเดียวกัน และต่อมาได้มีพระราชกฤษฎีกา ยกฐานะขึ้นเป็นอำเภอเมื่อวันที่  24  สิงหาคม พ.ศ. 2550

 
ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอนิคมพัฒนาตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของจังหวัดระยอง ระยะหางจากจังหวัดระยอง ประมาณ 27 กิโลเมตร มีเนื้อที่ประมาณ 267.50 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 167,187.50 ไร่
มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอปลวกแดง

ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอบ้านค่าย

ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองระยองและอำเภอบ้านฉาง

ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอบางละมุง (จังหวัดชลบุรี)

          การแบ่งเขตการปกครอง

อำเภอนิคมพัฒนา แบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 4 ตำบล 30 หมู่บ้าน ได้แก่

          1. นิคมพัฒนา    (Nikhom Phatthana)    7 หมู่บ้าน

2. มาบข่า        (Map Kha)                8 หมู่บ้าน

3. พนานิคม      (Phana Nikhom)         8 หมู่บ้าน

4. มะขามคู่       (Makham Khu)           7 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอนิคมพัฒนาประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 6 แห่ง ได้แก่
1. เทศบาลเมืองมาบตาพุด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลมาบข่า (เฉพาะพื้นที่บางส่วนของหมู่ที่ 3, 6) รวมถึงตำบลห้วยโป่งและตำบลมาบตาพุดทั้งตำบล ตำบลเนินพระ (เฉพาะบางส่วนของหมู่ที่ 4–7) และตำบลทับมา (เฉพาะบางส่วนของหมู่ที่ 5) ในเขตอำเภอเมืองระยอง                           
2. เทศบาลตำบลนิคมพัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนิคมพัฒนา(เฉพาะบางส่วนของหมู่ที่ 1–2)
และตำบลมาบข่า(เฉพาะบางส่วนของหมู่ที่5,8)                                        
3. เทศบาลตำบลมะขามคู่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลมะขามคู่ทั้งตำบล                              
4. เทศบาลตำบลมาบข่าพัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลมาบข่า (นอกเขตเทศบาลเมืองมาบตาพุดและเทศบาลตำบลนิคมพัฒนา)   
5.องค์การบริหารส่วนตำบลนิคมพัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนิคมพัฒนา (นอกเขตเทศบาลตำบลนิคมพัฒนา)        
 6.องค์การบริหารส่วนตำบลพนานิคม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพนานิคมทั้งตำบล

 ลักษณะภูมิประเทศ

สภาพพื้นที่อำเภอนิคมพัฒนา โดยทั่วไปเป็นที่ราบและเป็นเขาโดยมีเทือกเขาและเป็นที่ราบและส่วนที่เป็นเนินเขามีเทือกเขาที่สำคัญ 6 เทือก คือ เทือกเขาจอมแห เทือกเขาภูนั่งยอง เทือกเขามะพูด เทือกเขาหินโค่ง เทือกเขาทุ่งแฝก และเทือกเขาเขลง มีพื้นที่ป่าไม้เขาจอมแห (เขตป่าไม้สมบัติส่วนกลางของนิคมสร้างตนเองจังหวัดระยอง) เนื้อที่ 4600 ไร่ อยู่ในบริเวณ หมู่ที่ 7 ตำบลมะขามคู่ มีแหล่งน้ำธรรมชาติที่สำคัญ ได้แก่ คลองชากเจ้าเดียว คลองปลวกแก้ว คลองพลู คลองชากอ้อน คลองลึก คลองเปลงกระทิง คลองไม้ตายเห่า คลองหนองระกำ คลองชากใหญ่ คลองกระเฉท คลองป่าแดงคลองหนองหิน และมีอ่างเก็บน้ำดอกกรายอยู่ทางตอนเหนือของพื้นที่

ลักษณะสภาพภูมิอากาศ

ลักษณะของอากาศเป็นแบบมรสุมมี 3 ฤดู คือ

ฤดูร้อน     เริ่มเดือน มีนาคม - พฤษภาคม

ฤดูฝน      เริ่มเดือน มิถุนายน - ตุลาคม

ฤดูหนาว   เริ่มเดือน พฤศจิกายน - กุมภาพันธ์

          ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย 1,400 มิลลิเมตรต่อปี ฤดูฝนจะเริ่มตั้งแต่เดือนพฤษภาคม ถึงเดือนตุลาคม และตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน ถึงเดือนกุมภาพันธ์ปริมาณน้ำฝนน้อยลงเข้าสู่ฤดูหนาว เดือนกรกฎาคม  มักจะประสบปัญหาฝนทิ้งช่วงสำหรับเดือนที่มีน้ำฝนสูงสุดของแต่ละปีคือเดือนตุลาคม

ประชากร

ประชากรส่วนใหญ่ เป็นคนอพยพมาจากต่างถิ่น จากฉะเชิงเทรา สมุทรปราการ ปราจีนบุรี สุพรรณบุรี ชลบุรี เพื่อจับจองที่ดินทำกิน และการจัดที่ทำกินของนิคมสร้างตนเองจังหวัดระยอง การถือครองที่ดิน เกษตรกรได้รับการจัดสรรที่ดินให้เข้าทำกินจากนิคมสร้างตนเองจังหวัดระยอง ครอบครัวละ ประมาณ 24 ไร่ เกษตรกรประมาณ 70 % ยังประกอบอาชีพด้านการเกษตร ที่ดินบางส่วนของนายทุนและภาคอุตสาหกรรม ซึ่งขยายต่อเนื่องมากจากมาบตาพุด นิคมอุตสาหกรรมบ่อวินชลบุรี อีสเทิร์น
ซีบอร์ดปลวกแดง